اخلاق مصرف در اسلام و غرب
یکی از زیرشاخه‌های علم اقتصاد خرد، نظریه‌های رفتار مصرف کننده است. این نظریه‌ها با تئوری تقاضا ارتباط تنگاتنگی دارد. در این نظریه‌ها تحلیل می‌شود، چگونه و برمبنای چه قاعده‌ای، درآمد مصرف کننده در برابر خواسته‌ها و نیازهای گوناگون، تخصیص می‌یابد و عکس‌العمل مصرف کننده در برابر تغییرات قیمت‌ها و متغیرهای دیگر چگونه است.
امروز مهمترین هدف نظریه‌های اقتصادی، برآوردن رضایت مصرف کنندگان است. رفتار مصرفی افراد تحت تأثیر عواملی مانند بیکاری، توسعه نیافتگی، فقر و شرایط محیطی است. اسلام به عنوان یک شریعت کامل، رفتار مصرف کننده را برای رسیدن به صلح، آرامش و شادی در زندگی دنیوی و اخروی کنترل می‌کند. از این رو بهتر است برای بررسی رفتار مصرف کننده، به اقتصاد اسلامی و عواملی مانند اسراف، تبذیر و اتراف توجه ویژه شود.
وقتی مبانی اخلاقی مصرف را در جهان غرب بررسی می‌کنیم، در می‌یابیم سودگرایی عامل مهمی در نظریه‌های اقتصادی غرب است. دیدگاه سود و لذت، محور تشخیص مسائل و قضیه‌های اخلاقی است و همواره بطور کمی یا کیفی مورد توجه قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد معضلات بسیاری در جهان وجود دارد که ناشی از مصرف ناروا با هدف کسب سود غیرمتعارف است و جهان را با مشکل جدی روبرو می‌کند. از این جمله می‌توان به گسترش گازهای گلخانه‌ای و افزایش آلاینده‌ها در جهان اشاره کرد.
نظریه بعدی، وظیفه‌گرایی است که در آن بر وجدان بشری و عدم ظلم به دیگران تأکید می‌شود. مصرف بی رویه از دو حیث به ظلم می‌انجامد: الف) با افزایش قیمت در اثر مصرف بی‌رویه، بسیاری از مردم، قدرت خرید خود را از دست می‌دهند. ظلمی برای افراد جامعه که در همان زمان زندگی می‌کنند و می‌توان آن را ظلم درون نسلی نامید. ب) با هدر رفتن منابع کمیاب، امکان رشد پایدار از بین رفته و این امر، اسباب فقر و عقب ماندگی را برای نسل بعدی فراهم می‌آورد و به همین علت چنین مصرفی با عدالت بین نسلی سازگار نیست.
در بخش بعدی، به مبانی و مفروضات نظریه رفتار مصرف کننده در اقتصاد سرمایه‌داری می‌پردازیم. ادامه دارد ...
